خانه‌داری
خانه، محیط کوچکی بیش نیست، امّا نعمت بسیار گران‌بهایی است. وقتی مرد از کارهای روزانه و سرو صداهای خارج خسته شد، به خانه پناه می‌آورد، وقتی از کشمکش‌ها، تزاحمات و ناملایمات زندگی به تنگ آمد، برای استراحت به خانه می‌آید، حتی وقتی ازگردش و تفریح هم خسته شد، بدان‌جا پناه می‌آورد. آری، خانه، بهترین آسایشگاهی است که انسان می‌تواند بدون هیچ قید و بندی در آن‌جا استراحت کند، جای انس و مودت، صفا و صمیمیت، آرامش و استراحت است، پرورشگاه مردان و زنان با فضیلت است. مرکز شخصیت‌سازی و کلاس تعلیم و تربیت کودکان است، اجتماع کوچکی است که اجتماع بزرگ انسان‌ها را به وجود می‌آورد، ترقی و تنزل و صلاح و فساد اجتماع مربوط به همین اجتماع کوچک است، اجتماع کوچک خانوادگی با این که جزء اجتماع بزرگ محسوب می‌شود، در عین‌حال، از یک نوع استقلال داخلی برخوردار است. از این رو، اصلاح اجتماع را باید از اصلاح خانواده‌ها آغاز کرد.
اداره این پایگاه حساس زندگی و کلاس تعلیم و تربیت اجتماعی به‌عهده بانوان است؛ یعنی ترقی، تنزل، اصلاح و افساد اجتماع در اختیار بانوان و به اراده آن‌هاست. بنابراین، خانه‌داری شغل بسیار آبرومند و پر افتخاری است.
کسانی که محیط خانه را کوچک می‌شمارند و از شغل شریف خانه‌داری عار دارند، به حقیقتِ معنای خانه‌داری و ارزش آن پی‌نبرده‌اند.
یک خانم خانه‌دار باید افتخار کند که در یک چنین پست حساسی قرار گرفته، برای پیشرفت و ترقی ملت فداکاری می‌کند.
خانم‌های تحصیل کرده نیز در این میان مسئولیت بیش‌تری دارند، باید برای دیگران سرمشق زندگی باشند و عملًا به آن‌ها درس خانه‌داری و شوهرداری بیاموزند، باید عملًا اثبات کنند که با سواد بودن نه تنها به خانه‌داری و شوهرداری لطمه نمی‌زند، بلکه راه ورسم زندگی را به آن‌ها یاد می‌دهد.
یک خانم تحصیل کرده باید زندگی را به بهترین شکل اداره کند و به شغل شریف خانه‌داری افتخار نماید و بدین وسیله لیاقت و برتری خانم‌های تحصیل کرده را به اثبات برساند، نه آن که به بهانه باسواد بودن دست به سیاه و سفید نگذارد و با این کار بانوان باسواد را بدنام کند. درس خواندن برای بی‌کار گشتن و زیربار مسئولیت نرفتن نیست، بلکه برای کدبانو شدن و درس زندگی آموختن است. به داستان زیر توجه فرمایید:
مردی که با دختر دیپلمه‌ای ازدواج کرده بود، در دادگاه چنین گفت: همسرم در خانه دست به سیاه و سفید نمی‌گذارد و هر بار که به او اعتراض می‌کنم، می‌گوید: ظرف شویی و رخت‌شویی و بچه‌داری کار یک زن دیپلمه نیست. اگر از رفتار من ناراحتی، طلاقم بده و با یک کلفت ازدواج کن. بنده نیز در پاسخ حرف‌های او، گروهی از آشنایان و خویشان او را برای شام دعوت کردم. موقع شام، سفره را پهن‌کردم و کارنامه دیپلم قاب گرفته همسرم را در سفره نهادم و گفتم: ببخشید! شام ناقابلی است که خانم حقیر هر شب به خورد بنده می‌دهد. صلاح دیدم از شما هم بدین‌وسیله پذیرایی کنم.[1]
به هر حال، خانه‌داری و کدبانوگری شغل شریف و آبرومندی است که مراتب لیاقت و هنرنمایی بانوان را به اثبات می‌رساند.
بد نیست در این باره قضاوت خود بانوان تحصیل کرده را بشنوید:
خانم ... براین عقیده است که: کدبانوی واقعی، زنی است که سازگار باشد و از نظر مادی اهل افراط و تفریط نباشد. یک زن کدبانو موقعی می‌تواند بگوید که دارای صفات خاص کدبانوگری است که از وضع درآمد شوهر و وضع خانوادگی خود، آگاهی کامل داشته باشد. به‌نظر من یک زن اداری هم می‌تواند کدبانوی خوبی باشد.
خانم فریده نوروز شمیرانی لیسانسیه می‌گوید: کدبانو باید علاوه بر این که به امور خانه وارد باشد همراه خوبی برای همسرش، مادر خوبی برای فرزندانش و مهمان‌دار خوبی برای خانه‌اش باشد.
خانم دکتر محترم فصیحی پزشک اطفال می‌گوید: به نظر من کدبانوی واقعی کسی است که کار اداری نداشته باشد؛ زیرا در کشور ما سرویس‌های اداری از نظر وضع غذا و کمبود مهدکودک و غیره نمی‌تواند نیاز کارمندان را برآورده سازد. یک مادرِ کارمند، نگران این است که غذای شوهرش دیر شده یا کودکش تنها مانده است.
خانم صغری یکتا ناظمه فنی دانشکده پزشکی می‌گوید: زن کدبانو با بودجه کم می‌تواند خانه‌ای تمیز و آراسته داشته باشد، با شوهرش در غم و شادی شریک باشد، ازحال روحی و اجتماعی شوهرش غافل نباشد.
خانم ایران نعیمی می‌گوید: کدبانو زنی است که از تفریحات غیرضروری بکاهد و هدفش بهتر کردن وضع خانه باشد و از تنظیم بودجه خانوادگی اطلاع داشته باشد.[2]
نظافت در خانه
از وظایف مهم خانه‌داری، تمیز کردن منزل، اسباب و لوازم زندگی است. نظافت و بهداشت به حفظ و سلامت اهل خانه کمک می‌کند و جلو بسیاری از بیماری‌ها را می‌گیرد. زندگی کردن در خانه تمیز مسرت‌بخش و دل پذیر است، مرد را به سوی منزل متمایل می‌سازد، اسباب آبرو و سربلندی خانواده است.
رسول خداه در این باره می‌فرماید:
دین بر نظافت پایه‌گذاری شده است.[3]
و در سخنی دیگر می‌فرماید:
اسلام نظیف است، شما هم در پاکیزگی کوشش کنید، زیرا تنها پاکیزگان داخل بهشت می‌شوند.[4]
خانه را همیشه تمیز نگه‌دارید، روزی یک مرتبه جارو و گردگیری کنید، در طول شبانه‌روز اگر جایی آلوده شد فوراً تمیزش کنید و نظافت آن را برای موقع معین جاروکردن نگذارید، درودیوار و سقف اتاق‌ها را گردگیری کنید، تار عنکبوت‌ها را بگیرید، میز، مبل، صندلی و سایر اثاث خانه را گردگیری کنید، شیشه‌های در و پنجره را تمیز کنید، زباله و خاکروبه‌ها را در ظرف سرپوشیده‌ای بریزید و از حدود اتاق‌ها و آشپزخانه‌دور گردانید، مبادا غذاهای شما را آلوده گرداند، زود به زود آن را خالی کنید مبادا متعفن گردد و تولید میکرب کند، کثافت و خاکروبه‌ها را در کوچه و درِ خانه نریزید؛ زیرا به بهداشت عمومی لطمه می‌زند، به‌علاوه تولید میکرب می‌کند و چه بسا به وسیله باد و مگس به منزل شما منتقل شود و سلامت خودتان را در معرض خطر قراردهد، به طور کلی سعی کنید هیچ نقطه‌ای از منزل شما محل کثافت و تولید میکرب واقع نگردد.
ظرف‌های کثیف و چرب را روی هم نریزید، بلکه هر چه زودتر آن‌ها را بشویید، چرا که اگر نشسته روی هم بمانند ممکن است تولید میکرب کنند و سلامت شما را به‌خطر بیندازند، ظرف ها را با آب تمیز دست نخورده بشویید و اگر با آب راکد یا حوض می‌شویید، بعداً آب پاکیزه روی آن‌ها بریزید؛ زیرا ممکن است آب حوض در اثر مرور زمان آلوده شده باشد و به سلامت شما لطمه بزند، پس از شستن ظرف ها، آن‌ها را درجای محفوظی بگذارید یا پارچه تمیزی روی آن‌ها بیندازید، لباس های کثیف، مخصوصاً کهنه بچه‌ها را از حدود اتاق‌ها و آشپزخانه دور کنید و در جای محفوظی نگه‌دارید تا مگس‌ها- که حامل انواع میکرب هستند- در آن جا اجتماع نکنند، و زود به‌زود آن‌ها را بشویید.
لباس‌های خود و فرزندانتان همیشه نظیف و پاکیزه باشد مخصوصاً لباس های زیر که همیشه با بدن تماس دارند.
گوشت و حبوبات و سایر پختنی‌ها را پیش از پختن خوب بشویید، مخصوصاً سبزیجات را چندین مرتبه با دقت بشویید؛ زیرا ممکن است به میکرب و تخم‌انگل آلوده باشد و به سلامت شما لطمه بزند.
میوه‌ها را پیش از خوردن تمیز بشویید؛ چون بیش‌تر آن‌ها سم‌پاشی می‌شوند و امکان دارد سموم آن‌ها به شما سرایت کند، گرچه ممکن است اثر فوری نداشته باشند، لیکن بدون شک بی‌تأثیر هم نخواهند بود.
پیش از خوردن غذا دست‌های خود و اطفالتان را تمیز بشویید، اگر با قاشق و چنگال غذا می‌خورید، باز هم بهتر است دستتان را بشویید، پس‌از صرف غذا نیز دست ودهانتان را بشویید، دندان‌ها را خلال کنید؛ زیرا ممکن است اجزای غذا در گوشه و کنار دهان و یا لابه‌لای دندان‌ها بماند و تولید میکرب نماید.
اگر بتوانید بعد از صرف هر غذا، دندان‌ها را مسواک کنید، بسیار خوب است، امّا اگر برای‌تان ممکن نیست لااقل شب‌ها پیش از خواب مسواک کنید که بدین وسیله هم
دندان‌های‌تان را از خطر پوسیدگی و فساد نجات می‌دهد هم به سلامت خود کمک شایانی می‌نمایید.
ناخن‌های‌تان را دست کم هفته‌ای یک‌بار کوتاه کنید؛ زیرا وقتی ناخن بلند شد، محل نشو و نمای میکرب‌ها می‌شود و سلامتی شما را جداً در معرض خطر قرار می‌دهد. اگر بتوانید یک روز در میان برای شست‌وشو به حمام بروید بسیار خوب است؛ اما اگر نمی‌توانید لااقل هفته‌ای یک‌بار را ترک نکنید.
موهای زیر بغل و سایر مواضع را برطرف سازید؛ زیرا ممکن است انواع میکرب ها در آن‌جا تولید شوند و به سلامت شما لطمه بزنند.
خوردنی‌ها را در دسترس مگس‌ها قرار ندهید؛ چرا که ممکن است آن‌ها را آلوده سازند.
شارع مقدس اسلام درباره نظافت، سفارش های زیادی نموده که به پاره‌ای از آن‌ها از باب نمونه اشاره می‌شود:
امام صادق علیه السلام فرمود:
خدا زیبا بودن و زینت کردن را دوست دارد. و تظاهر به نداری و فقر را مکروه دارد.
دوست دارد آثار نعمت‌هایش را بر بنده‌اش ببیند. لباسش نظیف و پاکیزه باشد، بوی خوش استعمال کند. خانه‌اش را زینت نماید. خانه و اطرافش را جاروب کند. قبل از غروب چراغ را روشن کند؛ زیرا این عمل فقر را از خانه دور می‌کند و روزی را زیاد می‌گرداند.[5]
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید:
آدم کثیف، بد بنده‌ای است.[6]
و نیز نقل است از آن حضرت که فرمود:
خاکروبه‌ها را شب در خانه‌نگذارید بماند؛ زیرا جایگاه شیطان می‌شود.[7]
و نیز در جایی دیگر می‌فرماید:
خاکروبه‌ها را پشت در منزل نریزید؛ زیرا جایگاه شیطان می‌شود.[8]
و در حدیثی دیگر می‌فرماید:
لباس انسان باید همیشه پاکیزه و تمیز باشد.[9]
هم چنین در سخنی دیگر می‌فرماید:
دستمال چرب را در خانه نیندازید؛ زیرا جایگاه شیطان می‌شود.[10]
حضرت علی علیه السلام می‌فرماید:
تارهای عنکبوت را از خانه های‌تان بگیرید، زیرا ترک کردن آن‌ها باعث نادری می‌شود.[11]
و حضرت صادق علیه السلام در این باره می‌فرماید:
شستن ظرف‌ها و تمیز کردن اطراف خانه، روزی را زیاد می‌کند.[12]
و در سخنی دیگر می‌فرماید:
ظرف‌ها را بدون روپوش نگذارید؛ زیرا شیطان آب دهن در آن‌ها انداخته، از آن‌ها استفاده می‌کند.[13]
و نیز می‌فرماید:
میوه‌ها دارای سمومی هستند، آن‌ها را خوب بشویید، آن‌گاه میل کنید.[14]
حضرت کاظم علیه السلام می‌فرماید:
یک روز در میان به حمام رفتن، انسان را فربه می‌کند.[15]
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید:
اگر بر امتم دشوار نمی‌شد واجب می‌کردم در موقع هر وضویی مسواک کنند.[16]
حضرت صادق علیه السلام می‌فرماید:
ناخن گرفتن در روز جمعه از بیماری جذام و جنون و پیسی و کوری جلوگیری می‌کند.[17]
و حضرت علی علیه السلام می‌فرماید:
شستن دست‌ها پیش از غذا و پس از آن عمر را زیاد می‌گرداند و از چرکین شدن لباس‌ها مانع می‌شود و چشم را نورانی می‌کند.[18]
[1]. روزنامه اطلاعات، 3 آذر 1350
[2]. همان، 28 فروردین 1351
[3]. محجة البیضاء، ج 1، ص 166
[4]. مجمع الزوائد، ج 5، ص 132
[5]. بحارالأنوار، ج 79، ص 300
[6] و. همان، ج 76، ص 175
[7] و. همان، ج 76، ص 175
[8]. همان، ص 177
[9]. شافى، ج 1، ص 208
[10]. همان، ص 215
[11]. همان، ص 208
[12] و. بحارالأنوار، ج 76، ص 176
[13] و. بحارالأنوار، ج 76، ص 176
[14]. شافى، ج 2، ص 124
[15] ( 8). همان، ج 1، ص 209
[16] ( 9). همان، ص 210
[17] ( 10). همان، ص 211
[18]. همان، ج 2، ص 123