جهاد و تأییدات الهی
درست است که جهاد با نفس بسیار دشوار است و نیاز به استقامت، پایداری، هوشیاری و مراقبت دارد، لیکن بهرحال امری است ممکن و برای سعادت انسان کاملا ضرورت دارد، و اگر تصمیم بگیرد و شروع کند از جانب خدا تأیید خواهد شد.
خدا در قرآن می‌فرماید: کسانی که در راه ما جهاد کنند آنها را به راههای خودمان هدایت خواهیم کرد[49].
حضرت صادق علیه السّلام فرمود: خوشا به حال بنده‌ای که برای رضای خدا با نفس خویش و خواسته‌هایش جهاد کند. هرکس که بر سپاه هوی‌های نفس پیروز گردد رضایت خدا را فراهم ساخته است، و هرکس که با جهاد و فروتنی و خضوع در برابر خدا، عقلش را مجاور نفس اماره‌اش قرار دهد، به سعادت بزرگی نائل خواهد شد. در بین بنده و پروردگار حجابی تاریکتر و وحشتناکتر از نفس امّاره و خواسته‌هایش وجود ندارد، و برای ریشه‌کن کردن آنها سلاحی بهتر از (احساس) احتیاج به خدا و خشوع و گرسنگی و تشنگی در روز (روزه‌داری) و شب‌زنده‌داری وجود ندارد. چنین شخصی اگر بمیرد شهید از دنیا رفته و اگر زنده بماند سرانجام به رضوان اکبر خواهد رسید. خدا در قرآن می‌فرماید: «کسانى را که در راه ما جهاد کنند به راههاى خودمان هدایت خواهیم کرد و خدا با نیکوکاران است» وقتی جهادگری را دیدی که بیشتر از تو در اصلاح نفس خودش کوشش می‌کند، نفس خودت را ملامت و توبیخ نما و او را به مراقبت بیشتر ترغیب کن. به وسیله اوامر و نواهی خدا برای نفس افساری بساز و همانند شخصی که غلام بازیگوش و ناآزموده‌ای را تربیت می‌کند نفس خودت را به جانب خوبیها سوق بده. رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله آن‌قدر نماز خواند که پاهای مبارکش ورم کرد و در پاسخ اعتراض‌کنندگان فرمود: آیا بنده شاکر خدا نباشم؟ پیامبر اکرم با جدیت و کوشش در عبادت به امتش درس می‌داد. پس هیچگاه از کوشش و عبادت و ریاضت غفلت مکن. بدانکه اگر شیرینی عبادت و برکاتش را مشاهده کنی و قلبت را با انوارش نورانی گردانی چنان خواهی شد که حتی یک ساعت نمی‌توانی دست برداری، گرچه تو را قطعه‌قطعه نمایند. پس اعراض از عبادت جز در اثر محرومیت از فوائد مسابقه در مصونیت از گناه و نیل به توفیقات الهی نخواهد بود[50].
جهاد با نفس درست مانند جهاد مسلحانه است. هرضربه‌ای که بر دشمن وارد شود و هرسنگری که به وسیله سپاهیان مفتوح گردد، به همان مقدار دشمن ضعیف می‌شود و سپاهیان نیرومند می‌گردند، و برای ضربه‌ها و فتوحات بعد آماده‌تر می‌شوند، این است سنت الهی که فرمود: إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ. در جهاد با نفس نیز همینطور است، هرضربه‌ای که بر نفس امّاره وارد آید و با خواسته‌ها و هوسهای غیر مشروعش مخالفت شود، به همان مقدار او ضعیف و شما قوی‌تر و برای فتوحات بعد آماده‌تر می‌شوید. برعکس هرچه سستی کنید و تسلیم خواسته‌های نفس شوید، شما ضعیف و او قوی‌تر و برای فتوحات بعد آماده‌تر می‌گردد. اگر ما در طریق تهذیب نفس قدم برداریم از جانب خدا تأیید می‌شویم و هرروز بهتر و بیشتر بر نفس امّاره تسلط می‌یابیم ولی اگر در برابر هوی‌ها و سپاهیان نفس میدان تهی کنیم آنها قوی‌تر می‌شوند و بر ما تسلط بیشتری پیدا می‌کنند.
*امینى، ابراهیم، خودسازى (تزکیه و تهذیب نفس)، 1جلد، شفق - قم، چاپ: هشتم.
[49]- وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا- عنکبوت/ 69.
[50]- قال الصادق علیه السّلام: طوبى لعبد جاهد للّه نفسه و هواه و من هزم جند هواه ظفر برضا اللّه و من جاور عقله نفس الامّارة بالسوء با الجهد و الاستکانة و الخضوع على بساط خدمة اللّه تعالى فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً، و لا حجاب اظلم و اوحش بین العبد و بین الرب من النفس و الهوى و لیس لقتلهما فى قطعهما سلاح و آلة مثل الافتقار الى اللّه و الخشوع و الجوع و الظماء بالنهار و السهر باللّیل. فان مات صاحبه مات شهیدا، و ان عاش و استقام ادّاه عاقبته الى الرضوان الاکبر. قال اللّه تعالى:« وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِینَ» و اذا رأیت مجتهدا ابلغ منک فى الاجتهاد فوبّخ نفسک و لمّها و عیّرها و حثّها على الازدیاد علیه. و اجعل لها زماما من الامر و عنانا من النهى و سقها کاالرائض للفاره الذى لا یذهب علیه خطوة الّا و قد صحّح اولها و آخرها. و کان رسول اللّه یصلّى حتى یتورّم قدماه و یقول: افلا اکون عبدا شکورا؟ اراد ان یعتبر به امته. فلا تغفلوا عن الاجتهاد و التعبد و الریاضة بحال. الا و انک لو وجدت حلاوة عبادة اللّه و رأیت برکاتها و استضأت بنورها لم تصبر عنها ساعة واحدة، و لو قطعت اربا اربا، فما اعرض من اعرض عنها الّا بحرمان فوائد السبق من العصمة و التوفیق- بحار/ ج 70 ص 69.