NAİBLERİN SAYlSl
Naiblerin sayısı hususunda da ihtilaf vardır. Seyyid b. Tavus, "Rabiu-ş Şia" adlı kitabında onların ismini şöyle yazmıştır: "Ebu Haşim Davud b. el-Kasım, Muhammed b. Ali b. Bilal, Osman b. Said, Muhammed b. Osman, Ömer-ul Ahvazi, Ahmed b. İshak, Ebu Muhammed el-Vecnay, İbrahim b. Mehziyar, Muhammed b. İbrahim.[245]
Şeyh Tusi (r.a) niblerin adını şöyle sıralar: "Bağdat’tan Ömeri ve oğlu, Haciz, Bilali ve Attar, Kufe’den Asimi, Ahvaz’dan Muhammed b. İbrahim b. Mehziyar, Kum’dan Ahmet b. İshak, Hamedan’dan Muhammed b. Salih, Rey’den Şami ve Esedi, Azerbaycan’dan Kasım b. el A’la, Nişabur ’dan Muhammed b. Şazan"[246]
Ama şu dört kişinin vekaleti tüm şia arasında meşhurdu: Osman b. Said, Muhammed b. Osman, Hüseyin b. Ruh, Ali b. Muhammed-i Semuri, bunlardan herbirinin mühtelif şehirlerde temsilcileri vardı."[247]
OSMAN B.SAİD
Osman b. Said büyük bir şahsiyetti; İmam Hasan Askeri’nin (as) güvenilir ashabından ve onun vekili idi. Mamekani ve Ebu Ali onun hakkında şöyle yazmışlardır: "Osman b. Said güvenilir ve değerli bir şahıstı; makamı tavsife gerek görülmeyerek derecede yücedir. İmam Hâdi, İmam-ı Askeri ve İmam Zaman’ın vekiliydi."[248]
Allame Behbehani şöyle yazar: "Osman b. Said güvenilir birisidir ve büyük bir makam sahibidir."[249]
"İmam Hadi ve İmam Askeri (a.s) de onun güvenilir birisi olduğunu söylemişlerdir.
Ahmed b. İshak şöyle diyor: "İmam Hâdi’ye (a.s) "Kiminle oturup kalkayım, dinimi kendisinden öğreneyim ve sözlerini kabul edeyim" diye sordum, İmam (a.s) şöyle buyurdular: "Osman b. Said güvendiğim bir insandır. Eğer sana birşey naklederse doğru söyler, onun sözünü dinle ve itaat et. Zira ben ona güveniyorum."
Ebu Ali de şöyle nakletmektedir: "İmam Hasan Askeri (a.s) de bu sorunun benzerine şöyle cevap vermiştir: "Osman b. Said ve oğlu Muhammed benim güvendiğim kişilerdir. Sana neyi naklederlerse doğru söylerler. Onların sözünü dinle ve itaat et. Zira ben onlara güveniyorum."
Bu hadis ashab arasında o kadar meşhurdu ki Ebu-l Abbas-i Himyeri şöyle diyor. "Bu hadisi kendi aramızda sık sık sözkonusu ediyor ve bu vesile ile Osman b. Said’in yüce makamını övüyorduk."[250]
Muhammed b. İsmail ve Ali b. Abdullah şöyle der: "Birgün Samerra şehrinde İmam Hasan Askeri’nin (a.s) huzuruna vardım, şiilerden bir grup da orada hazır bulunuyordu.
Aniden hizmetçi Bedir gelip "Üstü başı dağınık bir grup kapıda durmuş, içeriye girmek için izin istiyorlar" dedi. İmam (a.s) "Yemen’li şiilerdendirler" buyurdu. Sonra da hizmetçisi Bedir’e "Bana Osman b. Said’i çağır" diye emretti. Çok geçmeden Osman geldi.
İmam ona şöyle buyurdu: "Osman sen bizim vekilimiz ve güvendiğimiz birisin. Bu cemaatın getirdiği Allah mallarını al." Ravi şöyle diyor: "Biz Osman’ın iyi şiilerden olduğunu biliyorduk,
ama siz bu hareketinizle onun makamını yücelttiniz, vekaletini ve güvenilirliğini isbat ettiniz" diye söyledik. İmam şöyle buyurdu: "Evet öyledir, bilin ki Osman b. Said benim vekilim ve oğlu da oğlum Mehdi’nin vekilidir."[251]
İmam Hasan Askeri (a.s) oğlunu içlerinde Ali b. Bilal, Ahmet b. Hilal, Muhammed b. Muaviye ve Hasan b. Eyyub’un da bulunduğu 40 kişilik bir gruba göstererek şöyle buyurdular: "Bu sizin imamınız ve benim vasimdir,
ona itaat ediniz ve biliniz ki bundan sonra bir süre onu göremeyeceksiniz. Osman b. Said’in sözlerini kabul edin ve emirlerine itaat edin. Zira o imamınızın vekilidir. Şiilerin işleri onun eliyle halledilecektir."[252]
OSMAN B. SAİD’İN KERAMETLERİ
Bunların yanısıra, onun sözlerini tastik eden birtakım kerametler de kendisine isnat edilmiştir. Örneğin:
Şeyh Tusi, "Gaybet" adlı kitabında Ebu-l Hasan Kesiri’nin de içinde bulunduğu Nevbahtoğullarından bir gruptan şöyle rivayet etmiştir: "Kum ve çevresinden birtakım mallar Osman b. Said’in yanına götürüldü.
Malı götüren adam dönmek istediğinde Osman "Sana başka emanetler de verilmiş, niçin onları vermiyorsun?" dedi. Adam "Hiç bir şey kalmadı" deyince de Osman "Geri dön ve araştır" dedi.
O adam birkaç gün araştırdıktan sonra Osman’a gelip birşey bulamadığını söyledi. Bunun üzerine Osman "Falancanın sana verdiği ve bizlere vermeni istediği kumaş ne oldu?" diye sordu,
adam "Allah’a andolsun ki doğru söylüyorsunuz ama ben unuttum, şu anda da nerede olduğunu bilmiyorum" diyerek tekrar evine döndü ama her ne kadar aradıysa da bulamadı.
Yeniden Osman b. Said’in yanına dönüp ve durumu bildirdi, Osman "Falancanın oğlu filan pamukçuya git, geçenlerde ona iki balya pamuk götürdün üzerinde şöyle yazılı olan balyayı aç emanet parçayı orada bulacaksın" dedi. Adam Osman’ın dediğini yaptı ve kumaşı bularak kendisine getirdi."[253]
Muhammed b. Ali Esved şöyle anlatır: "Kadının biri bana bir kumaş vererek Osman b. Said’e ulaştırmamı istedi. O kumaşı bazı elbiselerle birlikte Osman’a götürdüm.
O bana "eşyaları Muhammed b. Abbas-i Kumi’ye vermemi" söyledi. Ben de emredileni yaptım, Osman b. Said bana "Niçin o kadının kumaşını vermedin?" diye bir haber gönderdi. Böylece o kadının kumaşını hatırladım. Uzun bir müddet araştırdıktan sonra bularak kendisine verdim."[254]
Saduk (r.a) İkmal-ud Din adlı kitabında şöyle yazar: "lraklı biri İmam’ın payını (humus) Osman b. Said’in yanına götürdü. Osman malı reddederek "Dörtyüz dirhem olan amcaoğlanlarının hakkını bundan çıkar" dedi.
O adam şaşırdı. Ama mallarını hesaplayınca amcaoğul ait bir araziyi onlara geri vermediği ortaya çıktı. İyice hesaplayınca onların payının 400 dirhem olduğunu gördü, bu miktarı malından çıkarıp, gerisini Osman b. Said’e verdi ve bu defa Osman kabul etti.[255]
Burada, akl-ı selim sahibi herkese şu soruyu sormak gerekir: "Osman b. Said hakkındaki bunca rivayetlere, onun İmam Hasan Askeri ve İmam Hâdi (a.s) nezdindeki makamına,
şiilerin onun adil olduğu hususundaki ittifakına, İmam Hasan Askeri’nin (a.s) yakın ashabının onu adil ve dürüst biri olarak tanımış olmasına rağmen yine de onun iddiasında şüpheye kapılıp onun halkı kandırmaya çalıştığını söylemek doğru mudur?
MUHAMMED B.OSMAN
Osman b. Said’in vefatından sonra oğlu Muhammed b. Osman babasının yerine geçti ve İmam-ı Zaman’ın vekili oldu.
Şeyh Tusi, onun hakkında şöyle der: "Muhammed b. Osman ve babası, her ikisi de Sahib-uz Zaman’ın (a.s) vekiliydi ve İmam’ın yanında büyük bir mevkiye sahib idiler."[256]
Mamekani de şöyle yazar: "Muhammed b. Osman’ın büyüklüğü, İmamiye nezdinde sabittir. Bunun için ayrıca beyan ve delile hacet yoktur. Hatta şiiler babası hayattayken de onun, İmam Hasan Askeri’nin vekili olduğu hususunda icma halindedirler. Aynı zamanda Hz. Hüccet (Mehdi)’in de vekilliğini yapmıştır."[257]
Osman b. Said "Benden sonra oğlum yerime geçecek ve İmam’ın naibi olacaktır" demiştir.
Yakub b. İshak şöyle der: "Muhammed b. Osman vasıtasıyla İmam-ı Zaman’a bir mektub yazdım ve bazı dini sorular sordum. İmam’ın bizzat yazdığı cevabı aldım, ayrıca mektupta şöyle yazılıydı: "Muhammed b. Osman güvenilir biridir. Getirdiği mektuplar, benim mektuplarımdır."[258]
*/*/*/*/*/*/*/*/*/*/
MUHAMMED B. OSMAN’IN KERAMETLERİ
Muhammed b. Şazan şöyle der: "İmam’a ait 480 dirhem mal yanımda toplanmıştı. Eksik olarak İmam’a göndermeyi sevmediğim için üzerini tamamlayarak 20 dirhem de ben verdim ve Muhammed b. Osman vasıtasıyla İmam’a gönderdim,
ama üzerini tamamladığımı yazmadım. Malın İmam’ın eline geçtiğini bildiren bir kağıt aldım ki üzerinde şöyle yazılıydı: "Yirmi dirhemi kendinin olan beşyüz dirhem malın ulaştı."[259]
Cafer b. Ahmet b. Metil şöyle diyor: "Muhammed b. Osman beni çağırdı birkaç kumaş parçası ve içinde bir kaç dirhem olan bir para kesesi verdi ve "Vasıt’a git, gördüğün ilk kimseye bu kese ve kumaşı ver" dedi.
Ben de "Vasıt" tarafına doğru yola düştüm. İlk gördüğüm kimse Hasan b. Muhammed b. Kutat idi. Kendimi tanıttım. O beni tanıdı ve birbirimize sarıldık. Ona dedim ki: "Muhammed b. Osman’ın sana selamı var ve bu emaneti sana gönderdi.
" Bunu duyunca Allah’a şükretti ve şöyle dedi: "Muhammed b. Abdullah-i Amirî vefat etti. Ben ona kefen bulmak için evden çıktım." İçini açtığımızda bir ölünün defni için gerekli tüm şeylerin varolduğunu gördük. Paralar da tabutu taşıyanlar ve mezar kazıcıların ücreti kadardı. Daha sonra ölüyü teşyi edip defnettik."[260]
Muhammed b. Ali b. el- Esved-i Kumi şöyle diyor: "Muhammed b. Osman kendisi için bir mezar kazdırmıştı. Sebebini sorduğumda şöyle dedi: "İmam tarafından işlerimi düzenlemekle görevlendirildim." Bu olaydan iki ay sonra da vefat etti.[261]
Muhammed b. Osman, tam 50 yıl naiplik makamında bulundu ve 304 yılında vefat etti."[262]
HASAN B. RUH
Hasan b. Ruh İmam-ı Zaman’ın (a.s) üçüncü vekili ve çağının en bilgin insanıydı. Muhammed b. Osman onu kendi yerine İmam-ı Zaman’ın naibi kıldı.
Meclisi (r.a) Bihar’da şöyle yazmıştır. "Muhammed b. Osman’ın hastalığı ağırlaşınca Ebu Ali b. Hemmam, Ebu Abdullah b. Muhammed-i Katib,
Ebu Abdullah Baktani ve Ebu Sehl İsmail b. Ali Nevbahti ve Ebu Abdullah b. Vecna gibi bazı büyük şii alimleri, onun huzuruna vardılar ve ondan yerine geçecek kişiyi sordular.
Muhammed b. Osman onlara şöyle dedi: "Hüseyin b. Ruh benim yerime geçecektir. Sahib-uz Zaman’ın güvendiği bir vekildir. İşlerinizde ona müracaat ediniz. Ben İmam tarafından Hüseyin b. Ruh’u kendi yerime geçirmekle görevlendirildim."[263]
Cafer b. Muhammed-i Medaini şöyle diyor: "Ben İmam’ın mallarını Muhammed b. Osman’a ulaştırdım; birgün yanına 400 dinar götürdüm. Bana "Bu parayı Hüseyin b. Ruh’a götür" dedi.
"Rica ediyorum siz kabul ediniz" dedim. Bana "Hüseyin b. Ruh’a götür ve bil ki onu kendi yerime geçirdim" dedi. "İmam’ın emriyle mi böyle yaptın?" diye sordum. "Evet" diye buyurdu. Daha sonra malları Hüseyin b. Ruh’a götürdüm ve bundan sonra da İmam’ın payını hep ona ilettim."[264]
Muhammed b. Osman’ın ashabı arasında Cafer b. Ahmet b. Metil gibi Hüseyin b. Ruh’tan daha muhterem ve ünlü kimseler vardı. Herkes niyabet makamının ona geçeceğini sanıyordu.
Ama herkesin beklediğinin aksine Hüseyin b. Ruh bu makama seçildi. Böylece bütün ashab hatta Cafer b. Ahmet b. Metil de bu yerinde karara teslim oldu."[265]
Ebu Sehl Nevbahti’den "Nasıl oldu da Hüseyin b. Ruh niyabet makamına seçildi? Halbuki siz o makama daha lâyıktınız?" diye sorulduğunda o şöyle dedi "İmam bu makama kimi seçeceğini daha iyi bilir.
Ben daima muhalif kimselerle tartışmalar yapıyorum, eğer vekil olsaydım belki de tartışma esnasında kendi iddiamı isbat etmek için İmam’ın yerini gösterirdim. Ama Hüseyin b. Ruh benim gibi değildir.
Eğer İmam onun elbisesinin altına saklansa, onu makasla parça parça da etseler asla elbisesini açıp da İmam’ı göstermez."[266]
Saduk (r.a) şöyle yazar: "Muhammed b. Ali Esved nakletmiştir ki Ali b. Hüseyin b. Babeveyh, benden Hüseyin b. Ruh’a Sahib-ul Emir’den kendisine bir çocuğa sahip olmak için dua etmesini istediğini iletmemi rica etti.
Ben onun isteğini Hüseyin b. Ruh’a ilettim. Üç gün sonra İmam’ın kendisine dua ettiğini bildirdi ve kendisine "Çok geçmeden Allah ona faydası insanlara ulaşan bir çocuk ihsan edecektir" diye haber gönderdi.
O yıl Muhammed adında bir çocuğu oldu ve daha sonra birkaç çocuğa daha kavuştu." Saduk (r.a) bu kıssayı naklettikten sonra şöyle yazmaktadır: "Muhammed b. Ali Esved,
her defasında benim Muhammed b. Hasan b. Ahmed’in derslerine katıldığımı ve ilmi kitapları okuyup ezberlemeye ilgi duyduğumu görünce "İlim tahsiline olan ilgine şaşmamak gerekir, zira İmam-ı Zaman’ın duasının bereketiyle dünyaya geldin"[267] derdi.
Birisi Hüseyin b. Ruh’un naibliğinden şüphelenmişti. Mevzunun açıklığa kavuşması için kurumuş ve mürekkebi kalmamış kalemle bir mektub yazdı ve İmam’a gönderdi. Birkaç gün sonra cevabını Hüseyin b. Ruh vasıtasıyla İmam’dan aldı.[268]
Hüseyin b. Ruh 326 yılının Şaban ayında vefat etti.[269]
DÖRDÜNCÜ NAİB
İmam-ı Zaman’ın 4. naibi Şeyh Eb-ul Hasan Ali b. Muhammed-i Semuri’dir. İbn-i Tavus onun hakkında şöyle yazar: "İmam Hasan Askeri ve İmam Hâdi’ye hizmet etmiş ve bu iki İmam kendisi ile mektuplaşmışlardır. Bir çok tevki’ler onun adına yazılmıştır ve şiilerin güvenilir şahsiyetlerinden biridir."[270]
Ahmed b. Muhammed-i Safvani şöyle der: "Hüseyin b. Ruh, Ali b. Muhammed-i Semuri’yi kendi yerine vekil tayin etti, ama Ali b. Muhammed’in vefatı yaklaşınca şiilerden bir grup huzuruna vararak yerine kimin geçeceğini sordular. O şöyle buyurdu: "Ben herhangi birini yerime geçirmekle görevlendirilmedim."[271]
Ahmed b. İbrahim b. Muhalled şöyle diyor: "Bir gün Ali b. Muhammed-i Semuri şöyle buyurdu: "Allah-u Teala Ali b. Babeveyh-i Kumi’ye rahmet etsin." Oradakiler bu sözün söylendiği tarihi keydettiler. Daha sonra o gün Ali b. Babeveyh’in vefat ettiğini haber aldık. Semuri de H. 329 yılında vefat etmiştir."
Hasan b. Ahmed şöyle diyor: "Ali b. Muhammed Semuri’nin vefatından birkaç gün önce huzuruna vardım. İmam-ı Zaman tarafından yazılan mektubu insanlara okudu,
içeriği şöyleydi: "Ey Ali b. Muhammed-i Semuri! Allah-u Teala kardeşlerinin ecrini senin vefatında büyük kılsın. Zira altı güne kadar ecelin gelecek, vefat edeceksin. İşlerini düzene koy. Ama hiç kimseyi yerine geçirme.
Bundan sonra gaybet-i kübra olacaktır. Ben Allah izin vermedikçe, uzun bir zaman geçmedikçe, kalpler katılaşmadıkça ve yeryüzü zulümle dolmadıkça asla zuhur etmeyeceğim.
Aranızda beni gördüğünü iddia edenler olacaktır. Ama bilin ki Süfyani’nin ortaya çıkışından ve gök sayhasından önce her kim beni gördüğünü iddia ederse yalancıdır."[272]
Mezkur dört kişinin niyabeti şiiler arasında çok meşhur ve makbuldü. Bazıları da yalan yere bu makama atandıklarını iddia ettiler. Ama bir bürhanları olmadığı için yalanları ortaya çıktı ve rüsva oldular.
(Hasan-i şerii, Muhammed b. Nasir-i Numeyrî, Ahmed b. Hilal-i Kerhi, Muhammed b. Ali b. Bilal, Muhammed b. Ali Şelmegani ve Ebu Bekir-i Bağdadi vb… gibi)
Naibler hakkındaki sözlerimiz de burada sona eriyor. Bunca delil ve kaynaklar onların vekalet iddiasının sıhhatine yakin için yeterli olsa gerek.