ازدواج و فواید آن
خانواده، واحد کوچک اجتماعی است که از پیوند میان زن و مرد آغاز می‌شود و با تولید فرزند توسعه و استحکام می‌یابد. ازدواج برای انسان یک نیاز طبیعی است که با اجرای صیغه عقد مشروعیت و رسمیت پیدا می‌کند.
اسلام به تشکیل خانواده بسیار اهمیت می‌دهد و آن‌را امری مقدس می‌شمارد و در احادیث، بهترین بنا معرفی شده است:
امام محمد باقر علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود:
بنایی در اسلام برپا نشده که نزد خدا محبوب‌تر از ازدواج باشد.[1]
امام صادق علیه السلام از رسول نقل کرده که فرمود:
نزد خدا چیزی محبوب‌تر از خانه‌ای نیست که با ازدواج آباد گردد.
هم‌چنین نزد خدا چیزی مبغوض‌تر از این نیست که با طلاق خانه‌ای ویران گردد.[2]
ازدواج، یکی از سنت‌های ارزش‌مند اسلام است که پیامبر اکرم و امامان معصوم علیهم السلام به لزوم پیروی از آن تأکید نموده‌اند.
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:
ازدواج کنید، زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر که دوست دارد از سنت من پیروی کند، سنت من، ازدواج است.[3]
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
ازدواج سنت من است و هرکس از آن روی گرداند، از امت من نیست.[4]
اسلام، ازدواج را عمل حیوانی نمی‌داند و پیروانش را به رهبانیت و ترک ازدواج دعوت نمی‌کند، بلکه برعکس، آن‌را وسیله‌ای برای تزکیه و تهذیب نفس، ترک گناه و تقرب به سوی خدا می‌داند.
امام صادق علیه السلام فرمود:
دو رکعت نماز که شخص همسردار بخواند، بهتر از هفتاد رکعت نماز
شخص ازدواج نکرده است.[5]
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
دو رکعت نماز شخص ازدواج کرده افضل است از عبادت مرد ازدواج نکرده که شب‌ها برای نماز به پا می‌خیزد و روزها را روزه بدارد.[6]
امام صادق علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود:
بدترین مردگان شما کسانی‌اند که بدون ازدواج بمیرند.[7]
ازدواج و تشکیل خانواده از نظر اسلام، امری است ارزش‌مند و منافع فراوانی را دربر دارد که به برخی اشاره می‌شود:
1. وسیله انس و محبت: انسان در این زندگی پرآشوب، نیاز به سکونت و آرامش و محبت دارد. به شخصی نیازمند است که محرم اسرار و خیرخواه و دلسوز و حامی‌اش باشد، تا با او انس بگیرد و از محبت‌ها، کمک‌ها و حمایت‌های مخلصانه‌اش بهره‌مند گردد. به فردی نیازمند است که شریک زندگی‌اش باشد. در سلامت و بیماری، عزت و ذلت، خوشی و ناخوشی، فقر و غنا، رفاه و تنگ‌دستی و در همه احوال، به او وفادار و مهربان و دلسوز باشد.
در تأمین این نیاز چه کسی بهتر از همسر و چه جایی مناسب‌تر از کانون خانواده است.
خداوند متعال در قرآن می‌فرماید:
«و از نشانههاى خداست که براى شما از جنس خودتان همسرانى بیافرید، تا به سویشان آرامش بیابید و در میان شما محبت و دلسوزى قرار داد. در این کارِخدا نشانههایى است براى کسانى که اهل تفکر هستند».[8]
2. وسیله‌ای برای پاک‌دامنی و مصونیّت از گناه: انسان طبعاً نیاز به عمل جنسی و ارضای غریزه جنسی دارد. اگر از طریق مشروع ارضا نشد، کنترل آن بسیار دشوار است و انسان را به انحراف و گناه می‌کشد. بنابراین، ازدواج بهترین و سالم‌ترین وسیله برای ارضای غریزه جنسی و مصونیت از انحراف است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
هر که دوست دارد خدا را پاک و پاکیزه ملاقات نماید باید ازدواج کند.[9]
حضرت صادق علیه السلام از رسول خدا نقل کرده که فرمود:
هر که ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است.[10]
حضرت موسی‌بن‌جعفر علیه السلام از پدرانش از رسول‌خدا صلی الله علیه و آله نقل‌کره که فرمود:
هر که در آغاز جوانی ازدواج کند، شیطان او فریاد می‌زند: واویلا! این جوان دو ثلث دینش را از من حفظ کرده است. پس باید در ثلث دیگر تقوا را رعایت کند.[11]
3. وسیله‌ای برای سلامت جسم و روان: عمل جنسی و ارضای غریزه، نیازی طبیعی است که موجب سلامت جسم و اعصاب خواهد بود و کنترل و سرکوب کردن آن، اعصاب را فرسوده و از حال اعتدال خارج می‌سازد. منشأ بسیاری از بیماری‌های روانی، از قبیل افسردگی، یأس، اضطراب، ترس، بدبینی، پوچ‌پنداری، بی‌اعتمادی و عصبانیت، می‌تواند سرکوب کردن غریزه جنسی باشد. بنابراین، ازدواج به موقع و ارضای غریزه جنسی از طریق مشروع را می‌توان یکی از عوامل سلامت جسم و اعصاب دانست.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
مردان و زنان بی‌همسر را به همسری یک‌دیگر درآورید، تا خدا اخلاقشان را نیکو گرداند و در رزق آنان گشایش دهد و بر مروتشان بیفزاید.[12]
4. کمک به سلامت محیط اجتماعی: اگر افراد در آغاز جوانی ازدواج کنند به زندگی خانوادگی وابسته و دلگرم می‌شوند واز ولگردی و بسیاری از مفاسد اخلاقی مصون می‌مانند. در نتیجه، از تعداد تجاوزها با عنف، اغفال دختران و زنان، زنا، لواط، استمنا، حتی اعتیاد، قتل و جنایت و سرقت کاسته می‌شود. ازدواج به موقع در سلامت و امنیّت محیط تأثیر فراوانی دارد. از همین رو، اسلام به اولیا و مربیان توصیه می‌کند که وسیله ازدواج کسانی را که ازدواج نکرده‌اند، فراهم سازند.
قرآن می‌فرماید:
«افراد بىهمسر، بندگان و کنیزان صالح خود را به همسرى همدیگر درآورید، چنانچه تهىدست باشند، خدا به فضل خود بىنیازشان مىکند و خدا توسعهدهنده و دانا است».[13]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
فرزند سه حق بر پدر دارد: نام نیکویی برایش بگذارد، نوشتن را به او یاد دهد و وقتی به حد بلوغ رسید وسیله ازدواجش را فراهم سازد.[14]
5. تولید و تکثیر نسل: اسلام به تولید فرزند و تکثیر نسل عنایت دارد و آن‌را یکی از اهداف مهم ازدواج می‌شمارد.
امام محمد باقر علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمود:
چه مانع دارد که مؤمن ازدواج کند، شاید خدا فرزندی به او عطا کند که
زمین را با گوینده کلمه لااله‌الااللَّه سنگین نماید.[15]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
ازدواج کنید تا زیاد شوید، زیرا من در قیامت به سایر امت‌ها با شما مباهات می‌کنم، حتی با جنین سقط شده.[16]
6. لذت‌جویی: یکی از فواید مهم ازدواج، لذت‌جویی و ارضای غریزه جنسی از طریق مشروع است. لذت‌های جنسی یکی از بهترین لذت‌های دنیا است و از دیدگاه اسلام، نه تنها مذموم نیست، بلکه عملی است مشروع که اگر با قصد قربت انجام بگیرد ثواب هم دارد و در بعضی اوقات واجب می‌شود.
ازدواج پیمانی است مقدس که با چند چیز تحقق می‌یابد:
1. رضایت زن ومرد؛
2. اجازه پدر یا جد (در صورت باکره بودن دختر)؛
3. تعیین مهر (مهر می‌تواند ملک باشد یا پول نقد یا نسیه، یا هر مال دیگری، کم باشد یا زیاد)؛
4. خواندن صیغه عقد (توسط زن و مرد یا وکیل آنان، در صورت آشنایی با زبان عربی).
بعد از اجرای صیغه عقد، زندگی فردی زن و شوهر، به زندگی خانوادگی تبدیل می‌شود و مسئولیت‌های تازه‌ای پیدا می‌کنند.[17]
[1]. وسائل الشیعه، ج 20، ص 15: عن أبی جعفر علیه السلام قال:« رسول اللَّه صلى الله علیه و آله: ما بُنِی بناء فى الإسلام أحبّ إلى اللَّه عز و جل من التزویج»
[2]. همان، ص 16: عن أبی عبداللَّه علیه السلام قال:« قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله: ما من شی أحبّ إلى اللَّه من بیت یعمر فی الإسلام بالنکاح، و ما من شی أبغض إلى اللَّه من بیت یخرب فی الإسلام بالفرقة، یعنى الطلاق»
[3]. همان، ص 17: قال أمیرالمؤمنین علیه السلام:« تزوّجوا فإنّ رسول اللَّه صلى الله علیه و آله قال: من أحبّ أن یتّبع سنّتی فإنّ من سنّتی التزویج»
[4]. بحارالأنوار، ج 103، ص 220: قال رسول اللّه صلى الله علیه و آله:« النکاح سنّتی فمن رغب عن سنّتی فلیس منّی»
[5]. وسائل الشیعه، ص 18: قال أبوعبداللَّه علیه السلام:« رکعتان یصلّیهما المتزوّج أفضل من سبعین رکعة یصلّیها عزب»
[6]. همان، ص 19: قال النّبی صلى الله علیه و آله:« رکعتان یصلّیهما متزوّج أفضل من رجل عزب یقوم لیله و یصوم نهاره»
[7]. همان، ص 19: عن أبی عبداللَّه علیه السلام قال:« قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله: رُذّال موتاکم العزّاب»
[8]. روم( 30) آیه 21:« وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِى ذ لِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ»
[9]. وسائل الشیعه، ص 18: قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله:« من أحبّ أن یلقى اللَّه طاهراً مطهراً فلیَلْقَه بزوجةٍ»
[10]. همان، ص 17: عن أبی عبداللَّه علیه السلام قال:« قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله: من تزوّج أحرز نصف دینه»
[11]. بحارالأنوار، ج 103، ص 221: موسى بن جعفر علیه السلام، عن النبیّ صلى الله علیه و آله، قال:« ما من شابّ تزوّج فی حداثة سنّه إلّا عجّ شیطانه: یا ویلاه، یا ویلاه، عَصَم منّی ثلثی دینه، فلیتّق اللَّه العبد فی الثلث الباقى»
[12]. همان، ص 222: قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله:« زوّجوا أیاماکم؛ فإنّ اللَّه یحسن لهم أخلاقهم، و یوسّع لهم فی أرزاقهم، و یزیدهم فی مروّاتهم»
[13]. نور( 24) آیه 32:« وَأَنْکِحُوا الأَیامى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ»
[14]. مکارم الاخلاق، ج 1، ص 253: عن النبیّ صلى الله علیه و آله قال:« من حقّ الولد على والده ثلاثة: یُحسِّن اسمه، و یعلّمه الکتابة، و یزوّجه إذا بلغ»
[15]. وسائل الشیعه، ج 20، ص 14: عن أبی جعفر علیه السلام، قال:« قال رسول اللَّه صلى الله علیه و آله: ما یمنع المؤمن أن یتّخذ أهلًا؛ لعلّ اللَّه یرزقه نسمة تثقل الارض بلاالهالااللَّه»
[16]. بحارالأنوار، ج 103، ص 220: قال النبیّ صلى الله علیه و آله:« تناکحوا تکثروا؛ فإنّی أباهی بکم الأمم یوم القیامة ولو بالسقط»
[17] امینى، ابراهیم، آشنایى با وظایف و حقوق زن، 1جلد، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم) - قم، چاپ: چهارم، 1390.