گردش آب
توزیع آب در بین موجودات، بسیار جالب و شگفت‌انگیز است. منبع اصلی آب، اقیانوس‌ها و دریاها و دریاچه‌ها هستند. از این منابع پر برکت و غنی است که آب در زمین توزیع می‌شود.
آب اقیانوس‌ها، دریاها و دریاچه‌ها در اثر تابش خورشید به تدریج بخار می‌شود و به آسمان بالا می‌رود، بخارها با وزش بادها به این سو و آن سو می‌روند. وقتی که دما و فشار به حدِّ معینی برسد به صورت ابر، یعنی بخار متراکم در می‌آیند و با وزش بادهای تند یا کند حرکت می‌کنند و بر روی قسمت‌های گوناگون زمین گرد آمده آماده بارش می‌شوند و گیاهان و درختان را در قله‌های کوه‌های بلند و در داخل جنگل‌های دوردست سیراب می‌سازند. آب باران تدریجاً در زمین فرو می‌رود و در زمین برای روزهای احتیاج ذخیره می‌گردد. آب‌های ذخیره شده گاهی به صورت چشمه، از دامنه کوه می‌جوشد و گاهی انسان‌ها با کار و کوشش و زحمت، قنات یا چاه ایجاد می‌کنند و از منابع حیات‌بخش آب‌های زیرزمینی بهره‌مند می‌گردند.
دانه‌های باران در شرایط مخصوصی به صورت برف در می‌آیند و چرخ زنان، با نرمی و زیبایی بر زمین می‌نشینند. برف که برای گیاهان بسیار سودمند می‌باشد، به تدریج آب می‌شود و در منابع زیرزمینی ذخیره می‌گردد، یا در نهرها و رودها به جریان می‌افتد و در دسترسِ نیازمندان قرار می‌گیرد و سرانجام به سوی دریا می‌رود.
خاصیت بالا رفتن بخار و جابه‌جا شدن آن به وسیله باد نیز شایسته دقت و توجه است. اگر قدرت بادها نبود، ابرها چگونه در هوا پخش می‌شدند؟
چگونه به این سو و آن سو می‌رفتند؟ اگر تابش گرم خورشید نبود، آیا آب دریا تبخیر می‌شد؟ اگر آب دریا فقط در حرارت صد درجه تبخیر می‌شد، آیا به قدر کافی در اختیار موجودات قرار می‌گرفت؟ و آیا در آن هنگام زندگی برای انسان‌ها امکان داشت؟ اگر باران قطره قطره نازل نمی‌شد چه مشکلاتی پیش می‌آمد؟ مثلًا اگر باران یک جا و به صورت نهرهای پر آب از آسمان فرود می‌آمد چه می‌شد؟ آیا می‌توانست به تدریج در زمین فرو رود و ذخیره گردد؟
خاصیت باران و برف در پاک سازی هوا نیز جالب و درخور دقت است؛ اگر برف و باران، سموم و آلودگی‌های هوا را نمی‌گرفتند، آیا به خوبی می‌توانستیم تنفس کنیم؟
اکنون به خوبی توجه کردید که آب و برف و باران چه خواص ارزنده‌ای دارند؟ دریا و خورشید و باد و ابر و باران چگونه و با چه نظم و هم‌آهنگی دقیقی با هم و در پی هم کار می‌کنند؟ تا وسایل زندگی ما و سایر موجودات زنده را فراهم سازند.
این نظم و ترتیب و هم‌آهنگی و همکاری گواه چیست؟ آیا بهترین گواه بر این نیست که در آفرینش این جهان پرشکوه عقل و تدبیر دخالت داشته است؟ آیا این نظم و ترتیب و هم‌آهنگی به ما نمی‌گوید که «وجود دانا و توانایى» آن را پیش‌بینی نموده است؟ و او انسان و سایر موجودات را آفریده است و آن‌چه را که نیاز داشته‌اند خلق کرده است؟
اکنون که به ارزش و اهمیت و خواص آب بیشتر واقف شدیم، باید ببینیم که خدا چه وظیفه‌ای برای ما در مقابل این نعمت، معیّن نموده است: او به ما فرمان داده که از این نعمت حیات‌بخش بهره‌مند شویم، مطیع و شکرگزار او باشیم. بنوشیم و بنوشانیم؛ خود و محیط زندگی خود را با آن پاکیزه کنیم.
مراقبت نماییم که آن را بیهوده مصرف نکنیم، در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم تا دیگران با کمبود آن مواجه نشوند. نهرها و رودها و دریاها و ساحل دریاها را آلوده نسازیم. در حفظ آب‌های زیرزمینی بکوشیم و از این نعمت بزرگ الهی که حیات انسان‌ها و حیوان‌ها و گیاهان بدان بستگی دارد، برای آبادانی زمین و تأمین نیازهای عمومی به خوبی استفاده کنیم.
خدا در قرآن می‌فرماید:
آیا کافران نمی‌دانند که ما هر چیز زنده را از آب پدید آوردیم چرا ایمان نمی‌آورند.[26] و می‌فرماید:
خدا است که بادها را می‌فرستد تا ابرها را برانگیزد و چنان که خواهد بر
آسمان بگستراند و آن را پاره پاره کند و توبینی که قطره‌های باران از خلال ابرها بیرون آید و چون باران را به هر که خواهد از بندگانش برساند شادمان شوند.[27] و می‌فرماید:
اوست که از آسمان برایتان باران نازل کرد. از آن می‌نوشید و بدان گیاه می‌روید که چارپایان را در آن می‌چرانید. با آن برایتان کشتزار و زیتون و درختان خرما و تاکستان‌ها و هر نوع میوه برویاند. در این نشانه‌ای است برای کسانی که می‌اندیشند.[28]
[26]. انبیاء( 21) آیه 30:« وَجَعَلْنا مِنَ الماءِ کُلَّ شَىءٍ حَىٍّ».
[27]. روم( 30) آیه 48:« اللَّهُ الَّذِى یُرْسِلُ الرِّیاحَ فَتُثِیرُ سَحاباً فَیَبْسُطُهُ فِى السَّماءِ کَیْفَ یَشاءُ وَیَجْعَلُهُ کِسَفاً فَتَرَى الوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلالِهِ فَإِذا أَصابَ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ إِذا هُمْ یَسْتَبْشِرُونَ».
[28]. نحل( 16) آیه 11:« هُوَ الَّذِى أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً لَکُمْ مِنْهُ شَرابٌ وَمِنْهُ شَجَرٌ فِیهِ تُسِیمُونَ* یُنْبِتُ لَکُمْ بِهِ الزَّرعَ وَالزَّیْتُونَ وَالنَّخِیلَ وَالأَعْنابَ وَمِنْ کُلِّ الَّثمَراتِ إِنَّ فِى ذ لِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ».
* امینى، ابراهیم، خداشناسى، 1جلد، بوستان کتاب (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم) - قم، چاپ: سوم، 1388.