نماز جمعه حضرت آیت الله ابراهیم امينی. قم - 88/12/28

مصادف با 3 ربیع الثانی سال 1431 هجری قمری

امام جمعه : آيت الله اميني خطبه اول بسم الله الرحمن الرحيم «أوصیکم عباد الله بتقوی الله و احذّرکم الدنیا فانها دار شخوص و محلة تنغیص» برادران و خواهران و نمازگزاران، خودم و شما را به رعایت تقوای الاهی، ترک گناهان و انجام وظایف دینی دعوت می کنم.

نماز جمعه مورخ 1388/12/28 هجری شمسی مصادف با 3 ربیع الثانی سال 1431 هجری قمری امام جمعه : آيت الله اميني خطبه اول بسم الله الرحمن الرحيم «أوصیکم عباد الله بتقوی الله و احذّرکم الدنیا فانها دار شخوص و محلة تنغیص» برادران و خواهران و نمازگزاران، خودم و شما را به رعایت تقوای الاهی، ترک گناهان و انجام وظایف دینی دعوت می کنم. شما را از دل بستگی به امور دنیا، جاه، مقام و ثروت و دنیا تحذیر می کنم و تقاضا می کنم که همه ی ما سعی کنیم که فریب دنیا را نخوریم. این مقامات خیلی ارزشی ندارد و چند صباحی بیش نیست و باید بگذاریم برویم. اموال همین طور. چقدر خانه هایی که ساخته شده و املاکی که تهیه شده برای این که در آن جا مدت ها زندگی کنند اما با اندک مدتی ناچارند همه را ترک و رها کنند. چه کسانی که به خودشان وعده ی جاه و مقام و دنیا می دادند اما طولی نمی کشد که رها باید بکنند و بروند و همچنین چقدر افرادی که خانه های مجلل و املاک مجلل و امکانات خوب برای خودشان فراهم کردند، به امید این که مدت ها در آن کامیابی کنند و لذت یابی کنند اما دنیا این طور نیست «محلة تنغیص» چقدر دنیا طوری است که نمی گذارد افراد به آن آرزوهای خودشان برسند. پس در این مدت باید فریب نخوریم و در حد توانمان برای انجام وظیفه ی خودمان کار کنیم. در خطبه های گذشته عرض شد که یکی از مشکلات بزرگ جوانان ما، که سبب می شود که نمی توانند ازدواج کنند آن مسابقه در ازدیاد مهر است که در این باره صحبت کردیم و عرض کردیم که اسلام تأکید می کند که مهریه ها در حد اعتدال باشد. از مهریه های بسیار ناچیز نهی می کند و از مسابقه در ازدیاد مهر هم نهی می کند. در این رابطه صحبت شد و دیگر تکرار نمی کنیم. در این مناسبت به نظر آمد که ما چند تذکر راجع به مهریه ها بدهیم که به نظرم لازم هم هست. تذکر اول این است که این مطلب را مرد و خانواده ی مرد و زن و خانواده ی زن باید بدانند که بعد از عقد، زن مالک این مهریه می شود، مالک حقیقی این مهر است و باید مردی که می خواهد ازدواج کند بداند که بعد از خطبه ی عقد، زن مالک این مهر می شود. سعی کند عملا که این ملک یا پول نقد را در همان موقعی که خطبه خوانده می شود، ادا کنند و چه بهتر است که نگذرانند و اگر پول نقد یا سکه هست همان موقع بدهند و دیگر به اختلاف کشیده نشود و اگر ملک است در همان وقت در دفاتر رسمی به این خانم منتقل کنند و به هرحال کاری بکنند که مشکلاتی بعداً ایجاد نشود و بسیاری از اختلافات خانوادگی که بعداً به وجود می آید در اثر همین مهریه هایی است که حساب معینی ندارد و با مشکل مواجه می شود. و مرد هم وقتی که می خواهد مهریه را بپذیرد، باید بداند که پرداخت آن واجب است و نگوید که «حالا مهریه را کی داد و کی گرفت». نه، باید بداند که قطعاً ملزم است که بپردازد و اگر هم نپردازد خلاف کرده و این وظیفه را بداند و اگر این طور است بر طبق امکانات خودش مهریه را قرار دهد و نگوید مثلا «حالا مهریه را کی داد و کی گرفت» و یک مهریه های سنگینی را قرار بدهند و بعداً به اختلافات و مشکلات مواجه بشند و از اول روشنش کنند و مرد هم از همان ابتدا باید توجه داشته باشد که این بدهکاری است که برای خودش ایجاد می کند و بعد طبق آن عمل کند. و اگر بعضی از مردها – که شاید زیاد نباشند ولی هستند- از همان اول، قصد دادن مهریه را ندارد و می خواهم ازدواج کنم و چاره هم ندارم و از آن طرف هم می گوید «حالا مهریه را کی داد و کی گرفت» و بعد هم یک چیزی را می نویسند و قرارداد می نویسند ولی این درست نیست و باید بداند که این بدهکار است و اگر از اول قصد ندارد که بدهد و در بعضی روایات دارد که این به حساب سارق حساب می شود و در بعضی روایات دارد که زانی حساب می شود در زمانی که از ابتدا قصدی برای پرداخت نداشته باشد. روایاتی هست که به روایتی اشاره کنم. « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قال فِي الرَّجُلِ يَتَزَوَّجُ الْمَرْأَةَ وَ لَا يَجْعَلُ فِي نَفْسِهِ أَنْ يُعْطِيَهَا مَهْرَهَا فَهُوَ زِنًى » امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی که با دختری، زنی تزویج کند و اما در دل خودش قصد ندارد که این را بدهد و یک صورت ظاهری می خواهد درست کند که بتواند مسأله ی ازدواج را برقرار کند « وَ لَا يَجْعَلُ فِي نَفْسِهِ أَنْ يُعْطِيَهَا» قصد دادن ندارد مهرش را بدهد « فَهُوَ زِنًى » این در حکم زنا است. یعنی ازدواج بدون مهر است چون قصد دادن ندارد بسیار دیده می شود که کلاه بازی می کنند، یک کاری می کنند که به هر حال می خواهند این قضیه را بگذرانند. در بعضی از احادیث هم هست که به منزله ی سارق است. این شوهری که این گونه ازدواج می کند این به منزله ی سارق و دزد است. حق این زن را ادا نکرده است. و اما مسأله ای دیگر این که اگر این مهریه را به هر دلیل هنگام خطبه خواندن، نداد و پرداخت نکرد و نقد نداد. بعد از عقد، هر وقتی که زن تقاضای مطالبه کند، حق دارد. قبل از عروسی، بعد از عروسی حق دارد، مطالبه کند و بگوید که من این را از شما طلبکارم، باید بپردازد و واجب است که بپردازد حالا اگر ملک است، ملک را بدهد. اگر پول است، پول را بدهد. سکه است، سکه را بدهد. به هرحال باید که این را هر وقتی خواست پرداخت بکند. فرق نمی کند اموال دیگر با این مهریه ی زن. مهریه ی زن مثل آنهاست، یک مقدار بالاتر است. در این جا ما احادیث فراوانی داریم که در این احادیث می گوید کسی که این مهریه ی همسرش را نپردازد، این ظالم محسوب می شود یکی از روایات را می خوانم«مَنْ ظَلَمَ امْرَأَةً مَهْرَهَا» هرکسی که ظلم بکند به یک زن و مهرش را نپردازد« فَهُوَ عِنْدَ اللَّهِ زَانٍ» این زنا کار حساب می شود « يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ » در قیامت به این مردی که این مهریه ی همسرش را نپرداخته خداوند متعال می گوید « يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَبْدِي » بنده ی من « زَوَّجْتُكَ أَمَتِي » من کنیز خودم را یا بنده ی خودم را با تو تزویج کردم در این جا حتی این تزویج را خدا به حساب خودش می گذارد می گوید« عَبْدِي » بنده ی من، من تو را تزویج کردم این همسر را، من تزویج کردم و خدا می گوید: من تزویج کردم « عَلَى عَهْدِي » بر عهد خودم « فَلَمْ تُوفِ بِعَهْدِي » تو به عهد من وفا نکردی من این زن را به عقد تو در آورده بودم که وفا کنی به عهد و مهرش را بدهی « وَ ظَلَمْتَ أَمَتِي » تو ظلم کردی و حق این مهر زن را ندادی آن وقت « فَيُؤْخَذُ مِنْ حَسَنَاتِهِ » بعد از آن از حسنات این مرد گرفته می شود، حج رفته، زیارت رفته، نماز خوانده و هر حسنه ای را که به جا آورده « فَيُؤْخَذُ مِنْ حَسَنَاتِهِ فَيُدْفَعُ إِلَيْهَا » حسناتش را می گیرند و می دهند به آن خانم که از او طلبکار است « فَيُدْفَعُ إِلَيْهَا بِقَدْرِ حَقِّهَا » به قدر حقی که دارد، آن حق دارد همه ی این ها را می گیرند و به نامه ی عمل او می نویسند « فَإِذَا لَمْ تَبْقَ لَهُ حَسَنَةٌ » اگر حسناتش تمام شد و باز هم نتوانست این حق زنش را بپردازد در این جا « أَمَرَ بِهِ إِلَى النَّارِ » دستور می رسد این آقا را به جهنم ببرید « بِنَكْثِهِ لِلْعَهْدِ » برای این که این عهد مرا شکسته، خدا می فرماید این عهد مرا شکسته و این را ببرید جهنم « إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا » عهد چیزی است که مورد سؤال قرار می گیرد. متأسفانه ما در جامعه هستم می بینم و معمولا مردها این ها را رعایت نمی کنند. خیلی از آنها رعایت نمی کنند یعنی این را طلب حساب نمی کنند و بدهی حساب نمی کنند و می گویند گذشته از ما، که با همسرمان این حرفها را نداریم. این مسأله ی جدی روایات دیگری هم هست برای این قسمت که فرصت ذکر آنها نیست. حالا مسأله ی دیگری که عرض می کنم این است که اگر گفتیم که زن مالک واقعی این مهریه است. اگر مالک واقعی است اگر این مهریه درآمدی داشته باشد. درآمدش هم مال همین خانم است. اگر این را که مهر کردند مثلا املاک تجارتی است، این درآمد این هم حق دارد، املاک زراعی است، زن از این هم حق دارد و حتی بالاتر عرض کنم اگر مردی نصف خانه ی مسکونیش را به زن داد، خانه ی مسکونیش این حق نصف خانه مال زن است. اگر زن گفت تو باید نسبت به این خانه، نصف خانه را اجاره اش را بپردازی، حق دارد. نمی تواند بگوید که حالا در خانه نشسته ایم و خانه ی خودمان است. اگر مطالبه کرد و گفت که باید اجاره خانه را بدهد وظیفه دارد که حتما آن اجاره خانه را به آن اندازه بدهد. این مسائل را عرض کردم که توجه کنیم که مهر یک امر واقعی است. و یک امری است که خداوند متعال در مورد آن تاکید می کند و مردها باید کاملا مواظب باشند و مبادا یک کسی با کلاه بازی –در هنگام قرار دادن مهریه- یک کاری می کنند که کلاهی سر این همسر بدبخت بگذرانند و این ها همه خیانات و گناه است.

خطبه دوم «أوصيکم و نفسي بتقوي الله و إتباع أمرِهِ و نهيِه» برادران، در این خطبه هم خودم و شما را به رعایت تقوای الاهی دعوت می کنم. باید ما بدانیم که در قیامت، به طور قطع در برابر اعمال خودمان مسئول خواهیم بود. در برابر اعمال خوب، پاداش خوب خواهیم داشت و در برابر اعمال بد، جریمه ی بد بپردازیم و باید به این جهت توجه داشته باشیم. خطبه دوم «أوصيکم و نفسي بتقوي الله و إتباع أمرِهِ و نهيِه» برادران، در این خطبه هم خودم و شما را به رعایت تقوای الاهی دعوت می کنم. باید ما بدانیم که در قیامت، به طور قطع در برابر اعمال خودمان مسئول خواهیم بود. در برابر اعمال خوب، پاداش خوب خواهیم داشت و در برابر اعمال بد، جریمه ی بد بپردازیم و باید به این جهت توجه داشته باشیم. بزرگترین مناسبت این هفته، عید سعید نوروز است که این عید بزرگ ایرانی را به همه ی ایرانیان و شما نمازگزاران تبریک عرض می کنم. امیدوارم که این عید برای همه ی شماها مبارک باشد و مخصوصاً سعی کنیم که در این سال آینده، تحولی را در زندگی اخلاقی خودمان به وجود بیاوریم. به هر حال ما در این سال گذشته، بی ادبی هایی داشتیم و بد اخلاقی هایی داشتیم و سعی کنیم که در این سال آینده این ها را ترک کنیم و نداشته باشیم.دروغ نگوییم، غیبت نداشته باشیم و تخریب نکنیم و اذیت دیگران نکنیم. به هر حال، سعی کنیم که خودمان را از آلودگی ها پاک نگه داریم که در جامعه ی ما به طور جدی نیاز به اخلاق دارد. بد اخلاقی های فراوانی در سال گذشته داشتیم و امیدواریم که در سال آینده شاهد آن ها نباشیم. امیدواریم که جداً تحولی در ما ایجاد بشود. فرمایش مولا امیر المومنین که فرمودند: عید آن وقتی است که انسان مرتکب گناه نشود و کاشکی ما بتوانیم در این سال کاری بکنیم که مرتکب گناه نشویم و اگر گناهی داشتیم، توبه کنیم. ان شاء الله که مسئولین ما هم در این سال آینده، بیش از سابق در اخلاق و اصلاح اخلاق امت ما، تلاش و جدّیت و سرمایه گذاری کنند. جامعه ی اسلامی حتماً نیاز به اخلاق دارد و اگر ما اخلاق اسلامی داشتیم، از این مشکلاتی که داشتیم، قطعا کمتر می شد. سعی کنیم که در آینده هم بهتر باشیم و مسئولین ما، مسائل فرهنگی را جدی تر بگیرند و مسائل فرهنگی کم از مسائل اقتصادی نیست. بلکه خیلی وقت ها هست که اگر مسائل اخلاقی اصلاح بشود، مسائل اقتصادی هم حل می شود. امیدواریم که خدا توفیق به همه عنایت کند. مرسوم است که این ایام، دید و بازدیدهاست و کار خوبی هم هست و مومنین به دیدار دوستانشان می روند و در روایات هم تاکید شده که حتما بروید و دید و بازدید بکنید و مخصوصا خویشان و نزدیکان که تاکید بیشتری شده،صله رحم را به جا بیاورید و ان شاء الله که در این دید و بازدید ها صله ی رحم را کاملا رعایت کنیم، مخصوصا در مورد خویشان. و حتی اگر برخی از افراد با بعضی از خویشانشان ترک دوستی کردند و قهر کرده اند و نزدیکشان نمی روند، تاکید شده که در این ایام حتما به دیدن آن ها بروند و نگویند که ما یکسال است که با هم حرف نزدیم، عمو یا پسر عمو هست، بالاخره اشتباه دارند و این طور نباشد که این قطع ارتباط همین طور ادامه پیدا کند. در یک روایتی از امام سجاد است که بهترین قدمی که بنده برمی دارد، آن قدمی است که برای صلح کردن بر می دارد با آن کسی که قاطع رحم است. اگر یک کسی قاطع رحم است و کاری کرده که او بد رفتاری کرده، آن کسی که قدم بر می دارد که برود و صلح کند این بهترین وسیله ی عبادت است. و توصیه می کنم که در این ایام بیماران هم فراموش نکنید مخصوصا جانبازان را فراموش نکنید. جانبازان خیلی حق به گردن نظام ما دارند و در این ایام چه خویش باشد و چه نباشد. بروید از جانبازان احوال پرسی کنید و سلامی بدهید و دل جویی بکنید و در بیمارستان ها افرادی هستند که این ها کسی به دیدنشان نمی رود و سعی کنید که دیدار بیماران حتما بروید و این ها از مستحبات است. مساله ی دیگری که در رابطه با عید عرض می کنم که شما هر کدام به مقدار توانتان، یک وسیله ی رفاهی برای خانواده و فرزندان خودتان تهیه کرده اید، غذای مناسبی و آجیلی، میوه ای که اشکالی ندارد و انسان باید هم این را انجام بدهد ولی این جهت را هم متوجه باشید که ما در بین جامعه ی مان با کمال تاسف خانواده هایی داریم که نه لباس نو برای بچه هایشان دارند و نه غذای مناسب دارند و نه میوه دارند و نه آجیل دارند و به فکر آنها هم باشید و به فکر آنهایی که در خانه افتادند و بیمارند و کسی نیست که از آنها پرستاری کند و دیدار از آن ها بسیار خوب است و احسان به آن ها، هم یک وظیفه ی دینی برای همه ی ماست. عرض کردم مخصوصا جانبازان. مساله ی دیگر راجع به عید می خواهم عرض کنم این است که من انتظار دارم و قطعاً می دانم که مردم ما هم انتظار دارند که مسئولین ما و نخبگان این ها در این ایام، اگر کدورتی هم داشتند فراموش کنند. اخلاق اسلامی را رعایت کنند و به دیدار یکدیگر بروند و چقدر عالی است که ما ببینیم همین دوستانی که از هم جدا هستند به هم نزدیک شده اند. دشمن از این ناراحت می شود و دوستان خشنود و خوشحال می شوند و من امیدوارم که مسئولین و نخبگان ما به جای آن کدورت ها به هم نزدیک بشوند و تصمیم برای حل مشکلات جامعه ی ما با هم دیگر همکاری و تعاون کنند و رفتارخوب داشته باشند که این آرزوی همه است. در این ایام مناسبت ولادت امام حسن عسگری را داریم و من این میلاد مبارک را به عموم شیعیان و مخصوصا شما برادران و خواهران نمازگزار تبریک عرض می کنم و یک حدیثی از امام در خدمتتان می خوانم و ترجمه می کنم. در حدیثی است که « قَالَ (ع) بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ يَكُونُ ذَا وَجْهَيْنِ وَ ذَا لِسَانَيْنِ» فرمودند: که بنده ای که دارای دو صورت و دو چهره و دو زبان باشد این بدترین بنده هاست، منافق باشد و دو چهره داشته باشد و یک چهره در غیاب فرد و یک چهره در حضور آن فرد و دو زبان هم داشته باشد و دو جور حرف بزند «يُطْرِي أَخَاهُ شَاهِداً» وقتی برادر مومنش را می بیند و تعریف و تمجید می کند و شما این طوری و آن طوری هستید و خدا سایه شما را کم نکند و خدا چه کار نکند و هر چه می تواند بگوید اما «وَ يَأْكُلُهُ غَائِباً» اما هنگامی که در غیابش باشد بعد می گوید که آدم بیخودی است و من اگر این حرف ها را زدم برای تقیه و این جهات بود«وَ يَأْكُلُهُ غَائِباً» غیبتش را بکند تا می تواند بد می گوید و در حضورش آن طور و در حضورش این طور، «إِنْ أُعْطِيَ حَسَدَهُ» اگر به آن بنده ی مومن، خدا یک نعمتی داد این حسد می کند که چرا او دارد و من ندارم «وَ إِنِ ابْتُلِيَ خانَه» وقتی به یک گرفتاری مبتلا شد خیانت می کند و کمک نمی کند. این بدترین بنده است. ان شاء الله که در بین ما از این قبیل افراد کم هست. ولی با ان شاء الله هم درست نمی شود. و ما در جامعه، آلوده به این صفت نفاق هستیم و خود انسان مشاهده می کند که در یک موقعی چقدر تعریف و تمجید و در پشت سر غیبت و این بدترین چیزی است و سعی کنیم که در این عید ما جامعه ی مان این طور نباشد و خودمان هم دو رو و دو چهره و دو زبان نباشیم و صادق برخورد کنیم و اگر با صداقت برخورد می کردیم، چقدر عالی بود و انسان که به مسئولین می رسد هی تعریف و تمجید و بعد هم غیبت می کند. خوب این که کارها را اصلاح نمی کند و بهتر این است که انسان، بدی ها را در حضور بگوید و خوبی ها را هم بگوید و امیدواریم که این صفت بدی که در جامعه ی ما هست در سال آینده کمتر باشد. مناسبت دیگر، در این ایام، سالگرد ارتحال یادگار امام راحل حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج احمد آقا را داریم و شما همه می دانید که چقدر این مرد و فرزند شریف، به امام و نظام خدمت کرد و امام به آن پرستاری حاج احمد آقا نیاز داشت و چقدر خدمت کرد و امام هم بارها سفارشش را می کرد و من این مصیبت را به خانواده ی شریفشان مخصوصاً به فرزند گرامی شان حجة الاسلام والمسلمین حاج حسن آقا تسلیت عرض می کنم و امیدواریم که همین طوری که «المرء یحفظ فی ولده» امام خیلی حق به ما دارد و حق امام را هم باید به خودش و هم به فرزندان و خانواده اش ادا کرد و طوری نباشد که فرزندان امام را فراموش کنیم و فراموش کردن آن ها و توهین به آن ها توهین به امام است و ان شاء الله خدا به همه ی ما توفیق بدهد که قدر دان همه ی این عزیزان باشیم. آخرین مناسبت، روز جهانی آب را داریم و همان طور که می دانید آب ماده ی حیاتی است که بزرگترین نیاز انسان ها آب مشروب است. اگر آب نباشد انسان نمی تواند زندگی بکند و بزرگترین نیاز است و باید قدر آب را بدانیم و الان در جهان یک مسأله ی جدی است و بسیاری از کارشناسان می گویند که مسأله ی آب اهمیتش بیشتر از انرژی است و حتی پیش بینی می کنند که در آینده جنگ، جنگ آب مشروب است و الان جهان با کمبود آب مشروب مواجه است و بسیاری از کشور ها، آب مشروب به قدر کافی ندارند. آب های مشروب را از کشور های دیگر وارد می کنند. بنابر این باید سعی کنیم که این مایه ی حیاتی را هر چه می توانیم حفظ و نگهداری کنیم. برای این جهت من یک وظیفه ای را وظیفه ی مردم می دانم مخصوصاً مردم قم ما که کم آب است. و مردم خیلی شهرهای دیگر که کم آبند و حتی برخی از مسئولین قم اظهار می کردند که اگر صرفه جویی در آب نکنیم در آینده ی آب شرب قم مشکل پیدا می کند و تاکید می کردند که حتما باید صرفه جویی کنند و ما واقعا یک امتی هستیم که این ماده ی حیاتی را آن طور که باید قدر دانی کنیم، نمی کنیم. و هدرش می دهیم. و اسراف در آب می کنیم و بیخود آب را صرف می کنیم و حال این که در اسلام خیلی تاکید برای حفظ آب و ارزش آب شده است. در روایتی امام صادق می فرمایند: « َأدْنَى الْإِسْرَافِ هِرَاقَةُ فَضْلِ الْإِنَاءِ » کوچکترین اسراف این است که انسان آبی را که می خواهد بخورد و یک لیوان آبی را که بر می دارد، نصفش را بخورد و نصفش را دور بریزد و امام راحل در این مسأله خیلی مراقب بود. من می دیدم که یک وقتی در همان منزلشان یک لیوان آب، لب حوض آورد و چون آب حوض یک مقداری کثیف بود می خواست تمیز باشد و با همان مقدار آب هم وضو گرفت و کمی از آن مانده بود که در همان حوض ریخت. یا شنیدم که ایشان یک لیوان آب برایش آوردند که میل کنند بعد از این که آب میل می کردند، یک مقداریش را که زیاد می آمد، یک کاغذی می گذاشتند روی این لیوان که آب فاسد نشود و بعداً این آب را استفاده می کردند و باید صرفه جویی کرد. مخصوصاً در قم که باید صرفه جویی کرد. در آب اسراف زیاد داریم. در غسل و وضو که حتی در روایات تاکید شده که اسراف در غسل یا در وضو نباشد . آبی که می خواهیم در غسل و وضو استفاده کنیم، نباید اسراف کنیم و همین طور شیر آب را باز کنیم و خیلی می آید و چند مشت هم به صورت می زنیم و شیر را نمی بندیم. این اسراف و تبذیر است و اگر مسلمان و مقید به ضوابط اسلامی هستیم باید رعایت کرده و شیر را کم باز کنیم. یا اگر هم باز می کنیم ببنیدیم و همین طور نگذاریم که آب بیاید و همین طور در غسل که دیگر غوغاست. انسان در حمام می رود و آب دوش و سیر نمی شود و دلش می خواهد که آب بیشتری روی خودش بریزد و نظیف و پاک بشود اما فکر نمی کند که این اسراف و تبذیر آب است و این که آب را این جا زیادی مصرف می کند، در جای دیگر بی آب می مانند و این وظیفه ی ماست که به طور کلی صرفه جویی کنیم و حالا وای به حال آن کسانی که وسواسی هستند! یک کسی می گفت که من می روم در حمام و حداقل نیم ساعت یا بیشتر می مانم و معمولا بیشتر هم می مانم. برای این که پاک شوم. آب واقعا خیلی قیمتی که ندارد و قیمت آن خیلی بیشتر از این هاست. برای همین ما باید ملاحظه ی آینده به ویژه قم مان را بکنیم. این وظیفه است که به طور اجمال ما داریم که صرفه جویی اما دولت هم دو وظیفه ی مهم دارد و در این قسمت. یکی این که ما آب داریم اما بسیاری از آب ها مهار نمی شود که از این آب استفاده کنند و خیلی قنات ها هست که تابستان آبش را مصرف می کنند و در زمستان آبش هرز می رود در صورتی که می توانند که یک کاری کنند و آن آب را مهار کنند برای وقتی که مورد نیاز است. ان شاء الله که در این قسمت انجام وظیفه می کنند . مساله ی دوم و وظیفه ی دولت این است که کشاورزان را تشویق و کمک کنند که از آبیاری قطره ای استفاده کنند. خیلی جاها هست که با یک آب کمی اما لوله کشی کردند به صورت قطره های و خیلی بهتر و موفق تر است و از لحاظ فنی هم خیلی جالبتر و بهتر است و آب هم خیلی کمتر و بهتر مصرف می شود و بعضی ها در این قسمت عنایت ندارند. انتظار از دولت است که کشاورزان را تشویق کنند و به آن ها وام بدهند و امکانات فراهم کنند که این ها آبیاری قطره ای را رواج بدهند و این هم کمک می کند برای این که آب تضییع نشود.